Mesleğin Tarihçesi
Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği Bölümü, ahşap endüstrisi ve mobilya firmalarının, dünya kalite ve standartlarına uygun düzeyde ürün elde edebilmesi için, bu alanda ihtiyaç duyulan tasarlayıcı, planlayıcı, araştırmacı ve yönetici nitelikte endüstri mühendislerini yetiştirmek amacıyla kurulmuştur (1). Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği Bölümü’nün temeli 1973 yılında Hacettepe Üniversitesinde “Ağaç İşleri” ön lisans programının kurulmasına dayanmaktadır. 1975’te lisans programına dönüşen program, 1982’de “Endüstri Mühendisliği” formasyonunda eğitim vermek üzere “Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği” olarak yeniden tanımlanmıştır (2). Aradan geçen yıllarda, bu kurumda lisans programını tamamlayarak iş hayatına geçen bölüm mezunları Ağaç İşleri Endüstri Mühendisi olarak gerek kamuda gerek özel sektörde istihdam edilerek Türkiye ağaçişleri sektörünün gelişmesine katkıda bulunmuşlardır. Günümüzde, bu sektörde bilinen önemli firmaların birçoğunda Ağaç İşleri Endüstri Mühendisleri çalışmaktadır.
Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği, yurt dışında da karşılığı olan bir meslek alanıdır ve İngilizcede “Wood Products Engineering”, “Wood Products Industrial Engineering” veya “Woodworking Industrial Engineering” olarak bilinmektedir (3). Bölümün Dünya’daki ilk örneği ise Almanya’da, 1925 yılında kurulan ve şimdiki ismiyle “Fachhochschule für Holztechnik / Technical University of Applied Science - Rosenheim” yani “Uygulamalı Bilimler Teknik Üniversitesi"ndeki “Wood Technology” bölümüdür (4).
Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği alanında uzun yıllar sadece Hacettepe Üniversitesinde mesleki eleman yetiştirilmiştir. Ancak 2010’lu yıllar itibariyle başka üniversitelerde de Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği Bölümleri açılmıştır.
13.11.2009 tarih ve 27405 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Bakanlar Kurulu kararı ile ülkemiz üniversitelerinde Teknik Eğitim Fakülteleri kapatılarak Teknoloji Fakülteleri kurulmuştur. Bu kapsamda daha önce Teknik Eğitim Fakültelerinde Mobilya ve Dekorasyon Eğitimi Bölümlerinde oluşan bilgi birikimi, çağın şartlarına uygun biçimde dönüştürülerek, yetkin akademik kadrolarla Teknoloji Fakültelerinde Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği bölümleri açılmıştır. Aşağıdaki tabloda, Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği lisans, yüksek lisans ve doktora programlarının hangi üniversitelerde yer aldığı gösterilmektedir.
| Kurum |
Lisans |
Yüksek Lisans |
Doktora |
| Düzce Üniversitesi |
Var |
Var |
Yok |
| Gazi Üniversitesi |
Var |
Var |
Var |
| Hacettepe Üniversitesi |
Yok |
Var |
Yok |
| Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi (MSKÜ) |
Var |
Var |
Var |
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği Bölümü hakkında detaylı bilgiye erişmek için
“Hakkımızda” sayfasını inceleyebilirsiniz.
Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği (AEM) Nedir?
Bir meslek alanı olarak Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliğinin iki temel boyutu vardır:
1. Ağaç işleri
2. Endüstri mühendisliği.
Ağaç İşleri: Ağaçtan elde edilen ahşabın ve birtakım işlemler sonucunda hazırlanan lif levha, yonga levha, kontrplak gibi ahşap esaslı malzemelerin, tasarım ve üretim faaliyetleriyle mobilya, yat, ağaç ev, oyuncak gibi sonuç ürünlere dönüştürülmesi işlemlerinin tamamına “ağaç işleri” denilebilir. Bu süreçte kullanılan boya, vernik, yapıştırıcı, döşeme, aksesuar gibi yan ürünler ve işleme makineleri de Ağaç İşleri kapsamında yer alır (3, 4).
MSKÜ-AEM’de “Ağaç İşleri” ile İlgili Verilen Bazı Dersler
Ağaç Malzeme Teknolojisi
Ahşap Yapılar ve Konstrüksiyonlar
Yapıştırıcılar
Üst Yüzey İşlemleri
Ağaç İşleme Makinaları
Mühendislik Malzemeleri
Ahşap Yapılarda Restorasyon
Endüstri Mühendisliği: Ürün ve hizmetlerin belirlenen kalite standartlarında, yüksek verimlilik gözeterek, belirli zamanda, tüm üretim faktörlerinin sistemde en uygun hâle getirilmesi ile ilgilenen Endüstri Mühendisliği; yönetim, finansman, tedarik, pazarlama ve müşteri ilişkileri, ar-ge, personel planlaması, ücretlendirme ve muhasebe gibi işletmenin diğer alt sistemleriyle ilişkilidir (3, 4).
MSKÜ-AEM’de “Endüstri Mühendisliği” ile İlgili Verilen Bazı Dersler
Ağaçişleri Endüstrisinde Yöneylem Araştırması
Ağaçişleri Endüstrisinde Girişimcilik
Maliyet Analizi
Üretim Sistemleri
Teknik İletişim
Üretim Planlaması
İş Etüdü
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği Bölümü’nde ders programı oluşturulurken, öğrencilerimizin hem ağaç işleri hem de endüstri mühendisliği boyutlarını en iyi şekilde öğrenerek iş yaşamına hazırlanması amaçlanmıştır. Ayrıca bu bağlamda, öğrencilerimiz 20’şer iş günü süren iki “yaz stajı” ile bir tam dönem süren “işyeri eğitimi” kapsamında akademik bilgilerini sektörde doğrudan kullanabilmekte, aynı zamanda sektörel deneyimi henüz lisans programından mezun olmadan edinebilmektedirler.
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği Lisans, Yüksek Lisans ve Doktora programlarına ilişkin daha detaylı bilgiye MSKÜ Bilgi Paketi / Ders Kataloğu’na erişerek ulaşabilirsiniz:
“Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği (AEM); ‘masif ahşap ve/veya ahşap kökenli malzemeleri veya bunları kompozit bir yapı içinde kullanarak üretimi düşünülen bir ürünün istenilen kalite standartlarında, tespit edilen sürede ve en düşük maliyetle imal edilebilmesi için üretim sistemi tasarımı ile bu üretim sisteminin idame ve kontrolüne ilişkin alt sistemleri kullanarak ana optimizasyon sistemi kurmaya yönelik bir mühendislik disiplini’ olarak tanımlanabilir (3)."
Ağaç İşleri Endüstri Mühendisi Kimdir?
Türkiye İş Kurumu Türk Meslekler Sözlüğü’nde, Ağaç İşleri Endüstri Mühendisi “Ahşap veya ahşap kökenli malzemeleri kullanarak, ağacın mekanik işlemler sonucu kereste, kaplama, kontrplak, yonga levha ve lif levha gibi ürünlere ve bu ara ürünleri de ağırlıklı olarak sabit ve hareketli mobilyalar olmak üzere dayanıklı tüketim ürünlerine dönüştürme sürecinde istenilen kalite standardında, belirlenen sürede, en düşük maliyetle üretilebilmesi için üretim sistemini tasarlayan, projelendiren, üretim sürecini denetleyen kişidir.” şeklinde tanımlanmıştır (5). Dört yıllık Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği lisans programını başarıyla tamamlayan kişiler “Ağaç İşleri Endüstri Mühendisi” unvanını alarak “mühendis” olurlar. Ağaç İşleri Endüstri Mühendisleri’nin mesleki profilleri aşağıda özetlenmiştir. Ağaç İşleri Endüstri Mühendisleri;
* Ağaçişleri endüstrisinde, üretimde yararlanılan malzemeleri, yardımcı gereçleri ve makinaları tanırlar ve kullanabilirler.
* Ağaçişleri endüstrisinde etkili faktörleri analiz ederek ürün tasarımı yapabilirler.
* Ağaçişleri endüstrisinde tasarım ve üretimde faydalanılan yazılımları ve teknolojik kaynakları kullanabilirler.
* Ağaçişleri endüstrisinde üretim süreçlerini belirleyebilirler.
* Kalite, güvence ve standartlarını takip edip uygulayabilirler.
* Ağaçişleri endüstrisinde, ürün mühendisliğinin temel prensiplerini tanımlayıp uygulayabilirler.
* Alanlarındaki iş güvenliği ilkelerini bilir ve uygulayabilirler.
* Alanlarında işletme kurulmasına yönelik fizibilite çalışması yapabilirler.
* Alanlarında işletme yöneticiliği yapabilirler.
* Alanlarında ürün pazarlama sürecini analiz edebilirler.
* İş etiğinin değerlerine uymanın gereğini özümserler.
* Alanlarında bilimsel ve etik değerlere sahip olurlar.
* Alanında yapılan akademik çalışmaları mesleki gelişimleri için takip edebilirler, mesleki iletişim becerilerinin geliştirilmesine yönelik bilimsel ve sosyal etkinlikler düzenleyebilirler.
* Bir yabancı dili kullanarak alanı ile ilgili bilgileri izleyebilirler ve meslektaşları ile iletişim kurabilirler.
* Endüstri mühendisliğinin analitik ve sistem düşüncesini de içeren temel prensiplerini uygulayarak ağaçişleri endüstrisindeki problemleri çözebilirler (6).
Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği Konuları
* Tasarım
* Ergonomi
* Dekorasyon
* Ahşap Koruma
* Üst Yüzey İşlemleri
* Mobilya Mukavemeti
* Üretim Planlaması
* Kalite Kontrol
* Maliyet Analizi
* Verimlik
* Pazarlama
Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği Çalışma Alanları
Ağaç İşleri Endüstri Mühendisleri gerek kamuda gerek özel sektörde çok sayıda kurum ve kuruluşta istihdam edilebilmektedir. Ahşap ve ahşap esaslı levhaların kullanım alanı düşünüldüğünde başta mobilya tasarımı ve üretimi olmak üzere, ahşabın kullanıldığı tüm sektörlerde (mimarlık yapıları, deniz araçları, oyuncak, müzik aleti, aksesuar vb.) Ağaç İşleri Endüstri Mühendislerine ihtiyaç bulunmaktadır.
Ağaç İşleri Endüstri Mühendislerinin Faaliyet Konuları
Ağaç İşleri Endüstri Mühendisleri, mesleğin hem ağaç işleri hem de endüstri mühendisliği boyutlarını kapsayacak şekilde geniş bir alanda faaliyetlerini yürütürler. İlgili kanunda (7) Ağaç İşleri Endüstri Mühendisleri’nin faaliyet konuları aşağıdaki gibi sıralanmıştır:
“1) Ağaç işleri endüstrisinde yer alan ahşap ve türevleri ile diğer endüstriyel malzemeler kullanarak ahşap olmak kaydıyla sabit ve hareketli mobilyalar, doğramalar, deniz araçları, sauna, prefabrik ev, parke, karavan, evlerin ahşap bölümlerinin üretim faaliyetlerini yapmak.
2) Emprenye ve kurutma tesisleri ve benzeri ağaç işleri ürünlerinin tasarım ve imalâtı faaliyetlerini yapmak.”
Ayrıca, Türkiye İş Kurumu Türk Meslekler Sözlüğü’nde Ağaç İşleri Endüstri Mühendisleri’nin görev işlem basamaklarına yer verilmiştir. Buna göre;
“Ağaç İşleri Endüstri Mühendisi, işletmenin genel çalışma prensipleri doğrultusunda, araç, gereç ve ekipmanları etkin bir şekilde kullanarak, işçi sağlığı, iş güvenliği ve çevre koruma düzenlemelerine ve mesleğin verimlilik ve kalite gereklerine uygun olarak:
* Tasarlanmış bir ürünü projelendirmek, maliyet analizi yapmak ve üretime hazırlamak,
* Üretimin yapılacağı atölye ve fabrikayı planlamak,
* Üretim için gerekli malzemelerin temininde görev almak ve stok planlaması yapmak,
* Üretimin, istenilen miktarda, istenilen zamanda ve istenilen kalitede gerçekleşmesini sağlamak,
* Kalite kontrol ve test tekniklerini hazırlamak, vb. görev ve işlemleri yerine getirir (5)."
Ağaç İşleri Endüstri Mühendisleri Nerede Çalışabilir?
* Kendi işletmelerinde,
* Mimarlık ofislerinde,
* İçmimarlık ofislerinde,
* İnşaat Mühendisliği ofislerinde,
* Endüstriyel Tasarım ofislerinde,
* Danışmanlık kuruluşlarında,
* Mobilya firmalarında,
* Üniversitelerde,
* Araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) merkezlerinde,
* Deniz araçları (yat vb.) tasarım ve üretim tesislerinde,
* Mobil araç (karavan vb.) tasarım ve üretim tesislerinde,
* Standardizasyon ve kalite kontrol işlemleri kuruluşlarında,
* Eserlerin korunması ve restorasyonuna ilişkin çalışan kuruluşlarda,
* Ahşap esaslı malzeme ve ürün (lif levha, parke, profil vb.) üreten firmalarda.
Kamuda Çalışma Olanağı
Ağaç İşleri Endüstri Mühendisleri kamuda pek çok noktada istihdam edilebilmektedir. Bu bağlamda aşağıda bazı örneklere yer verilmiştir:
* T.C. Millî Eğitim Bakanlığı
* T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı
* T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
* Devlet Malzeme Ofisi
* Türk Standartları Enstitüsü
* Vakıflar Genel Müdürlüğü
* Belediyeler
Meslek Odası ve Dernek
Ağaç İşleri Endüstri Mühendisleri, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğine (TMMOB) bağlı “Orman Mühendisleri Odası”na üye olabilirler. Ayrıca, 2015 yılında kurulan “Ağaçişleri Endüstri Mühendisleri Derneği (AEMDER)” de bölüm mezunlarının üye olabileceği mesleki kuruluşlardandır.
İmza Yetkisi
Ağaçişleri Endüstri Mühendislerinin, 8 Temmuz 2006 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan 5531 Sayılı “Orman Mühendisliği, Orman Endüstri Mühendisliği ve Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği Hakkında Kanun” kapsamında imza yetkisi bulunmaktadır (8).